Hiểu toàn diện về bệnh gút

ĐẠI CƯƠNG

Định nghĩa

Sự lắng đọng của các vi tinh thể tại khớp và các mô quanh khớp dẫn tới bệnh gút, giả gút và bệnh apatite.

Phân loại

1. Giai đoạn lâm sàng của bệnh gút: tăng axit uric máu không triệu chứng, viêm khớp do gút cấp tính và viêm khớp mạn tính.
2. Tăng axit uric máu không triệu chứng được xác định khi nồng độ axit uric huyết thanh >7 mg/dL.

Dịch tễ học

Viêm khớp do gút hay gặp nhiều ở nam so với nữ giới. Hầu hết phụ nữ tiền mãn kinh bị gút đều có tiền sử gia đình mắc bệnh này.

Nguyên nhân

1. Gút nguyên phát được đặc trưng bởi tăng axit uric máu và thường do sự giảm thải axit uric niệu (90% số trường hợp) hơn là do sản sinh nhiều. Các tinh thể urat có thể lắng đọng trong khớp, các mô dưới da (hạt tophi) và thận.
2. Gút thứ phát, giống như gút nguyên phát, có thể gây ra do giảm thải axit uric niệu hoặc tăng tổng hợp. Bệnh thận, thuốc lợi tiểu, liều thấp aspirin, cyclosporine và rượu gây cản trở bài tiết axit uric ở thận. Nhịn ăn, nhiễm toan lactic, mất nước, tiền sản giật và nhiễm toan cetondo tiểu đường cũng có thể gây tăng axit máu. Sản sinh quá nhiều axit uric xuất hiện ở bệnh tăng sinh lympho, thiếu máu tan huyết, bệnh tăng hồng cầu và bệnh tim tím tái.
3. Bệnh giả gút là kết quả khi tinh thể canxi pyrophotphat trong xương và sụn bị phát tán vào màng hoạt dịch và gây ra tình trạng viêm cấp tính. Yếu tố nguy cơ bao gồm tuổi cao, thoái hóa khớp tiến triển, bệnh thần kinh khớp, gút, cường tuyến cận giáp, bệnh nhiễm sắc tố sắt mô, đái tháo đường do suy tuyến giáp và giảm magiê huyết.

CHẨN ĐOÁN

Biểu hiện lâm sàng

• Gút cấp tính biểu hiện bởi sự đau khớp từng cơn, thường chỉ ở một khớp của bàn chân hoặc mắt cá chân. Đôi khi, khởi phát viêm nhiều khớp có thể giống với viêm khớp dạng thấp (rheumatoid arthritis–RA).
• Gút mạn tính: theo thời gian, các cơn gút cấp tính xuất hiện thường xuyên hơn, giai đoạn không triệu chứng ngắn hơn và biến dạng khớp mạn tính có thể xuất hiện.
• Bệnh giả gút có thể biểu hiện viêm cấp tính một hoặc vài khớp, giống bệnh gút hoặc biểu hiện viêm đa khớp mạn tính giống với viêm khớp dạng thấp hoặc thoái hóa khớp. Thường ở khớp gối hoặc cổ tay, mặc dù có thể gặp viêm màng hoạt dịch ở khớp bất kỳ khớp nào.
• Apatit/Tinh thể canxi photphat cơ bản có thể gây viêm quanh khớp hoặc viêm gân. Sự hủy hoại khớp viêm cũng có thể xuất hiện.
• Các đợt gút cấp tính có thể xuất hiện do phẫu thuật, mất nước nước, ăn kiêng, ăn uống không điều độ hoặc sử dụng nhiều rượu bia. Mặc dù các đợt gút cấp tính có thể tự khỏi sau một vài ngày nhưng cần điều trị kịp thời trong vòng vài giờ.

Test chẩn đoán

Xét nghiệm

• Chẩn đoán xác định gút hoặc bệnh giả gút được thực hiện bằng cách tìm các tinh thể trong tế bào của dịch khớp với kính hiển vi phân cực. Tinh thể urat có hình kim và và có lưỡng chiết âm mạnh. Tinh thể Canxi photpholat dihydrate có nhiều hình dạng khác nhau và có lưỡng chiết dương yếu. Phức hợp Hydroxyapatite và phức hợp canxi photphat cơ bản có thể được xác định bằng kính hiển vi điện tử và quang phổ khối. Trong hầu hết các trường hợp, viêm khớp nghi ngờ liên quan tới các hợp chất này trên lâm sàng nhưng chưa từng được khẳng định.

Tinh thể urat khi nhìn dưới kính hiển vi

• Nồng độ axit uric huyết thanh bình thường ở 30% số bệnh nhân bị gút cấp tính và nếu tăng lên, không nên cử động cho đến khi cơn cấp tính qua hoàn toàn.
• Bệnh Apatite nên được nghĩ đến nếu không thấy tinh thể trong dịch khớp.

Chẩn đoán hình ảnh

• Hình bào mòn khớp.
• Nếu nghi ngờ bệnh giả gút, cần chụp phim cổ tay, khớp gối và khớp mu. Đó là những vị trí phổ biến nhất của vôi hóa sụn khớp, nếu phát hiện được có thể nghĩ tới (nhưng không chẩn đoán xác định) bệnh giả gút.
• Nghi ngờ bệnh hydroxyapatit nếu tìm thấy lắng đọng canxi dạng đám mây trong vùng quanh khớp trên phim chụp.

X-quang cổ tay ở bệnh nhân gout

ĐIỀU TRỊ

• Tăng axit uric máu không triệu chứng thường không được điều trị bởi chi phí và độc tính tiềm tàng của thuốc. Tuy nhiên, bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ sự các biến chứng nếu nồng độ axit uric trong huyết thanh ở nam giới trên 12 mg/dL và nữ giới là trên 10mg/dL. Ở những bệnh nhân này, điều trị chống tăng axit uric máu cần được xem xét.
• Kiểm soát gút thứ phát bao gồm điều trị rối loạn tiềm tàng và điều trị giảm urat.
• Điều trị bệnh apatit tương tự như với điều trị bệnh giả gút.